Verwarming met zogenaamde houtpellets wordt als bijzonder duurzaam en klimaatvriendelijk beschouwd. Maar intussen is zoveel hout nodig als brandstof dat bossen wereldwijd worden geruineerd
Bron: Holzpellet-Ofen: Die naive Sorglosigkeit beim Heizen – WELT
In de bossen liggen de bomen langs de kant van de weg. Het is de oogst van het herfst en winterseizoen.Van 1 maart tot 1 september is houtkap door het Bundesnaturschutzgesetz alleen in uitzonderingsgevallen toegestaan.
Maar zelfs nu het rustig is in het bos en zachte groene scheuten en het getjilp van de vogels het nieuwe seizoen inluiden, kan je zien dat het bos niet meer is wat het was. Het dient de mensen, zonder het werk van de houthakkers zouden veel huiseigenaren in de winter moeten bevriezen. Boomstammen zijn immers de grondstof waaruit ook houtpellets bestaan, die als bijzonder schone brandstof op de markt worden gebracht.
Ongeveer 400.000 huishoudens hebben al in dit land besloten om met houtpellets te verwarmen. Economische overwegingen hebben mogelijk een rol gespeeld: jarenlang was de verwarming met houtpellets ongeveer een derde goedkoper dan met olie.
Momenteel is dit kostenvoordeel niet langer aanwezig vanwege de lage olieprijs. Maar op de middellange tot lange termijn zou de olie prijs weer kunnen gaan stijgen, omdat de oliereserves in de wereld eindig zijn.
Maar niet alleen het kostenargument heeft veel huiseigenaren ertoe bewogen een pelletverwarming te installeren. Velen stellen hun groene geweten gerust: hun verwarmingstechnici waren in staat om hen ervan te overtuigen dat ze bijzonder ecologische, duurzame en klimaatvriendelijke verwarming zouden krijgen.
“In tegenstelling tot fossiele grondstoffen is hout niet regionaal beperkt, maar wereldwijd beschikbaar”, zegt Martin Bentele, Managing Director van de Duitse Energy Wood and Pellet Association (DEPV). “Het groeit en de verbranding is CO2-neutraal.”
Dat is niet verkeerd. Hout is tenslotte niets anders dan CO2-neutrale opgeslagen zonne-energie: tijdens de verbranding komt slechts zoveel koolstofdioxide vrij als de boom aanvankelijk tijdens zijn groei heeft geabsorbeerd – en ook weer afgeeft, zelfs als het in het bos zou rotten. Maar als meer hout wordt gekapt en verbrand dan teruggroeit door geschikte bebossing, is de CO2-balans niet langer positief.
Net als in de geneeskunde, is bij verwarming met hout het principe dat de dosis het vergif maakt. Zolang slechts relatief weinig mensen hun huis verwarmen met een houtpelletverwarmer en de noodzakelijke brandstof een afvalproduct is van zagerijen, waar eenvoudig het ophopende zaagsel tot pellets wordt geperst, is deze verwarmingsvorm zeer ecologisch.
Als het echter wordt overdreven en voor Duitse, Franse en Britse pelletverwarming en energiecentrales enorme bossen in Noord- en Oost-Europa en Noord-Amerika worden gekapt en onvoldoende worden herbebost, zijn houtpellets allesbehalve een duurzame energiebron. En dat is precies wat er al een tijdje gebeurt.
Eén ding is zeker: volgens het Thünen-instituut voor internationale bosbouw en boseconomie in Hamburg komt ongeveer 85 procent van de 2,3 miljoen ton houtpellets die elk jaar in Duitse kelders worden verbrand uit Duitse bossen.
De verkoop van pellets groeit al jarenlang snel
“In Duitsland is 90 procent van de pellets gemaakt van zaagsel”, zegt DEPV-directeur Bentele. Het hout komt voornamelijk van houtzagerijen van de huishoudelijke meubelindustrie – dus er is een echt restgebruik. Maar waar de resterende 15 procent van dit door land verbrandde pellets vandaan komt, is onduidelijk tot dubieus.
Het is hoe dan ook opmerkelijk dat de verkoop van pellets al jarenlang snel groeit, maar dat de houtkap in Duitsland sinds 2007 is afgenomen. Hoewel de DEPV benadrukt dat er nog steeds aanzienlijke groeimogelijkheden zijn, zelfs zonder toenemende houtkap, groeit de houtkap in snel tempo. In Roemenië, Slowakije, Slovenië en Polen neemt de houtkap al jaren gestaag toe.
Met name Polen onderscheidt zich: volgens het Europees statistisch agentschap Eurostat is de houtkap hier toegenomen van 27 miljoen kubieke meter tussen 2002 en 2013 tot meer dan 37 miljoen kubieke meter per jaar – een toename met ongeveer een derde.
Volgens de milieuorganisatie WWF worden er elk jaar 4 miljoen kubieke meter hout illegaal gekapt in Bulgarije, en in Roemenië wordt illegale houtkap ook mogelijk gemaakt door corruptie. Volgens het WWF wordt de biodiversiteit bovendien beïnvloed door de oriëntatie van de bossen op een effectieve houtproductie.
Kolencentrales stappen over op hout
En dan zijn er de grootverbruikers die ongelofelijk veel houtpellets nodig hebben:
in Gardanne, Frankrijk, in de buurt van Marseille, wordt een van de grootste kolencentrales van het land, die tot de Duitse E.on-groep behoort, omgebouwd tot houtstook.
Naar verwachting zal het jaarlijkse houtverbruik 720.000 ton bedragen, waarvan de helft afkomstig is uit lokale bossen en de andere helft uit de VS zal worden ingevoerd.
Voor E.on is dit een winstgevende onderneming, aan de ene kant kan dit de levensduur van de energiecentrale die feitelijk is afgeschreven, verlengen. En ten tweede, volgens de milieuorganisatie Fern, zal de Groep de komende 20 jaar jaarlijks 70 miljoen euro aan subsidies ontvangen van de Franse staat – voor een totaal van 1,4 miljard euro.
Het feit dat Frankrijk het project promoot, is te danken aan het feit dat het land tegen 2020 zijn klimaatbeschermingsdoelen moet bereiken – en hout telt nu eenmaal als een van de klimaatneutrale energiebronnen.
Zeven miljoen ton houtpellets nodig
Om deze reden, de klimaatdoelen halen, worden in het Verenigd Koninkrijk, België, Nederland en Denemarken door de overheid kolengestookte elektriciteitscentrales, die normaliter zouden moeten worden stilgelegd, met overheidssubsidie omgezet in houtgestookte centrales. Vele miljoenen tonnen hout zullen in de toekomst nodig zijn – elk jaar.
De elektriciteitscentrales, inclusief E.ON en RWE, zijn bezig met het veiligstellen van de benodigde houtvoorraad. En, zoals critici klagen, ten koste van bossen in Europa en Noord-Amerika.
In ’s werelds grootste biomassacentrale in Drax, VK, wordt jaarlijks meer dan vier miljoen ton hout verbrand. Dit jaar zal de derde van zes centrale blokken worden omgezet van kolen naar hout, de vierde zal volgen zodra de Britse regering de nodige subsidies heeft vrijgemaakt.
Volgens schattingen van Fern is jaarlijks zeven miljoen ton houtpellets nodig – bijna precies drie keer zoveel als alle 400.000 Duitse huishoudens die met pellets verwarmen, in totaal in het jaar nodig hebben. Het benodigde hout voor de Britse centrale moet uit het zuidoosten van de VS komen – de Drax-centrale alleen zou dan verantwoordelijk zijn voor 60 procent van alle Amerikaanse export van houtpellets.
In de VS en Canada krimpen bosgebieden
De zuidoostelijke Verenigde Staten is naast Canada een van de wereld regio’s, waar het bosgebied het snelst inkrimpt. Het probleem is veel minder bekend bij het publiek dan de ontbossing van tropische regenwouden – maar ook hier, volgens de Amerikaanse NGO Dogwood Alliance, worden grote gebieden van ecologisch waardevolle bossen getroffen.
Slechts 16 procent van het oorspronkelijke gebied van wetlands in het zuidoosten van de VS, gekenmerkt door eiken, kale cypressen en tupelo’s, is er nog over. Ontboste natuurwouden worden als ze all herbebost worden alleen met snel groeiende pijn bomen beplant.
Klimaat- en energiebeleid moet vaarwel zeggen tegen het verbranden van hout uit bossen, bepleit bio-energiedeskundige Linde Zuidema. “De huidige praktijk leidt tot onomkeerbare schade aan bossen en het mondiale klimaat. Dat is het tegenovergestelde van wat de EU wil bereiken met haar energiebeleid. “
De EU moet eindelijk begrijpen dat hout geen onuitputtelijke bron is en dat Europese bossen niet aan de groeiende vraag kunnen voldoen. Beleidsmakers moeten daarom focussen op energiebesparende maatregelen in plaats van het verbranden van hout te bevorderen, zegt de expert.
Positieve klimaatimpact van pelletverbranding twijfelachtig
In ieder geval, in twijfelt de wetenschap over de vraag of de theorie van het ‘koolstof-neutraal verbranden van hout’ in de praktijk klimaatvriendelijker is dan het verbranden van steenkool, als de pellets uit het buitenland worden geïmporteerd.
Mirjam Röder, Carly Whittaker en Patricia Thornley van het Tyndall Centre for Climate Change Research aan de Britse Universiteit van Manchester komen een vakblad met de studie “Biomassa en Bio-energie” niet tot een duidelijk resultaat: Volgens hun berekeningen, kan de broeikasgas balans het met 83 procent duidelijk beter doen dan kolen maar het kan ook ,afhankelijk van verschillende factoren in de productieketen zoals drogen en opslag, 73 procent slechter.
Zelfs in duurzaam beheerde bossen lijkt het positieve klimaat effect van pellet verbranding dus op zijn minst twijfelachtig.