Stel je een spaceshuttle voor die door de ruimte zweeft. Een wetenschapper aan boord heeft tegen de piloot in de cockpit gezegd dat de koers van de spaceshuttle moet veranderen, weg van de zon, omdat het anders te heet wordt aan boord en er slachtoffers zullen vallen. De piloot kijkt naar zijn dashboard, ziet tien knoppen waarmee hij de richting en snelheid van zijn schip kan controleren, en draait er aan vier.

Zes knoppen waarmee hij het lot van zichzelf en zijn bemanning bepaalt, laat hij ongebruikt. Het is alsof hij de helft van de coördinaten van de nieuwe bestemming invult. Niet genoeg om er te komen.

Dit is het klimaatbeleid van Rutte III. Waar 10 miljard euro aan investeringen nodig zijn, komt het kabinet met 4 miljard. Het doet iets, maar onvoldoende. Het laat de beste opties onbenut.

Brokkenpiloten
De piloten, Mark Rutte (VVD), Sybrand Buma (CDA), Alexander Pechtold (D66) en Gert-Jan Segers (ChristenUnie), kunnen niet zeggen dat ze niet gewaarschuwd zijn. Wetenschappers zeggen al meer dan dertig jaar dat we van koers moeten veranderen, dat we moeten stoppen met het uitstoten van broeikasgassen omdat klimaatverandering anders catastrofale gevolgen krijgt.

Parijs
De regeringen van alle landen – die samen de koers van ruimteschip aarde bepalen – zijn het in 2015 in Parijs eens geworden over de uitfasering van fossiele brandstoffen. In de tweede helft van de eeuw moet de uitstoot nul zijn, zodat we ons stabiele leefklimaat behouden.

Sturen
Om als land bij te dragen aan het halen van dat klimaatdoel, moet je draaien aan alle knoppen die je tot je beschikking hebt. Sturen waar je sturen kan, vol overtuiging. Het nieuwe kabinet draait in het Hier vind je het regeerakkoord. regeerakkoord aan te weinig knoppen, en deels zelfs aan precies de verkeerde.

Opvang en opslag
Het nieuwe kabinet gaat vooral investeren in de afvang en opslag van CO2, een techniek die de corebusiness van de fossiele industrie ongemoeid laat

Begrijp me niet verkeerd: er staan ook hele goede dingen in. Zo komt er een kilometerheffing voor vrachtverkeer, moet het makkelijker worden voor burgers om te participeren in energiecoöperaties, gaat de aanleg van nieuwe windparken op zee dóór, wordt het storten van afval duurder, zullen nieuwe woningen vanaf 2021 ‘in de regel’ niet meer met aardgas verwarmd worden en komt er aan het einde van de kabinetsperiode waarschijnlijk een milieuheffing op vliegtickets.

Kortzichtig en halfhartig
Maar deze goede maatregelen worden overschaduwd door de kortzichtige en halfhartige besluiten van Rutte III. Het nieuwe kabinet gaat vooral investeren in de afvang en opslag van CO2, een techniek die de corebusiness van de fossiele industrie ongemoeid laat en alleen de broeikasgassen aan het einde van de pijp wegneemt. Het nieuwe kabinet verdeelt de kosten van de transitie niet eerlijk, en het mist aansluiting in Europa om zijn ambitieuze doelen waar te maken.

In 2 punten: wat er mis is met het duurzaamheidsbeleid van het nieuwe kabinet.

1. De doelstelling is vaag en onvoldoende
‘Nederland wordt duurzaam,’ staat er in het akkoord. Bij de presentatie claimde Alexander Pechtold (D66) dat het ‘groenste kabinet ooit’ was aangetreden. Er komt een Klimaatwet waarin de groene doelen worden vastgelegd. Maar het regeerakkoord begint in de formulering van die doelen al te zwalken.

Rutte III wil dat de CO2-uitstoot in 2030 – over 13 jaar – 49 procent lager ligt dan in 1990. Dat is ambitieus. Maar het probleem is dat je het doel van Parijs – maximaal 2 graden Celsius opwarming, streven naar 1,5 – hiermee niet haalt. Voor 2 graden is volgens het Planbureau voor de Leefomgeving (PBL) een reductie van 55 procent in 2030 nodig. En om uit te komen op 1,5 graad is een reductie van 60 procent noodzakelijk. Daar komt Nederland zo bij lange na niet.

Het kabinet schrijft trots dat Nederland de lat nu hoger legt dan Europa, dat streeft naar 40 procent minder CO2 in 2030. Rutte III wil in Europa zelfs gaan lobbyen voor een hogere doelstelling, van 55 procent minder CO2 in 2030.

Maar ondertussen durft het kabinet met een eigen doelstelling van 49 procent niet écht voorop te lopen – waarschijnlijk uit angst de concurrentiestrijd met andere landen te verliezen. Het is alsof je in een trainingsgroep voor renners voorstelt de marathon samen onder vier uur te lopen, en vervolgens je eigen trainingsschema op 4 uur en 10 minuten richt. Dan gaat de groep het niet halen en is je voorstel weinig waard.

En is dit het groenste kabinet ooit? De ambitie voor CO2 is flink. Maar in het regeerakkoord van het vorige kabinet stond nog: ‘Wij streven internationaal naar een volledig duurzame energievoorziening Regeerakkoord 2012. in 2050.’ Dat staat er nu niet meer omdat dat streven is losgelaten. Dat brengt me op punt twee.

2. De dure, falende opvang van CO2 moet het zware werk doen
Dit kabinet streeft er niet naar de oude fossiele economie te vervangen door een nieuwe groene. De droom van een circulaire economie staat als een afterthought aan het einde van het hoofdstuk over duurzaamheid. Voor duurzame energie worden nauwelijks nieuwe plannen aangekondigd, integendeel, de subsidie voor zonnepanelen wordt versoberd, wat vrijwel zeker zal leiden tot minder zonnepanelen op Hollandse daken.

Nee, de belangrijkste inzet van Rutte III is het opschonen van het fossiele-energiesysteem door de afvang en opslag van CO2, de zogenaamde Carbon Capture and Storage (CCS). Bijna een derde van de extra uitstootreductie die Rutte III wil bereiken, moet komen van het onder de grond stoppen van CO2. Dat is om verschillende redenen een discutabele ambitie.

Vooral omdat het in Nederland nog helemaal niet werkt. Er is nog nooit CO2 opgeslagen onder Nederlandse bodem. Toen het in Barendrecht werd geprobeerd, ontstond zo ongeveer een volksopstand. In Europa zijn al twaalf proefprojecten gefaald. Het is nogal wat om van zo’n technologie het speerpunt van je klimaatbeleid te maken. Zelfs als het wél werkt, moet je permanent monitoren of de CO2 niet weer weglekt uit de bodem. Geen garanties.

Het grootste proefproject voor CCS in de Rotterdamse haven is Lees op Next City een goed stuk over ‘The Bad Bet That Undid Rotterdam’s Fight Against Climate Change.’ in juli gesneuveld. Kolenstokers die al vanaf 2010 een investering in CCS voor zich uit schoven, FD in juli 2017: ‘Stekker uit Rotterdams project voor opvang CO2.’ besloten er definitief van af te zien. De plannen voor afvang en opslag kregen in Nederland niet eerder zo’n harde knauw.

De industrie zelf was dan ook NOS: ‘Verbazing bij industrie over ‘onrealistisch’ kabinetsplan CO2-opslag.’ hoogst verbaasd dat het kabinet in 2030 desondanks maar liefst 18 megaton CO2 wil afvangen – bijna 20 procent van de totale uitstoot van de industrie en de energievoorziening. In De Telegraaf zei de directeur van VEMW, de belangenbehartiger van de industrie, dat hij ‘steil achterover sloeg’ toen hij het regeerakkoord zag. ‘Aanvankelijk dacht ik dat het een typefout was, maar toen ik de getallen optelde bleek dat het inderdaad de bedoeling is dat de industrie die 18 megaton gaat afvangen en opslaan.

De Telegraaf: ‘Industrie verbijsterd over opslag co2.’ absoluut niet realistisch.’